Yaklaşık 130 bin Müslüman Ahıska Türkü, 15 Kasım 1944’te Sovyet diktatörü Stalin’in emriyle Orta Asya steplerine sürüldü. 20 bini yollarda öldü. Pek çok ülkede 450 bin Ahıskalı yaşıyor. 80 bini de Türkiye’de. Gürcistan’dan ‘vatanlarına dönüş izni’ bekliyorlar.

15 Kasım 1944 sabahı doğdukları topraklardan Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’a sürüldü yaklaşık 130 bin Müslüman Ahıska Türkü. 20 bini yollarda öldü. Bugün pek çok ülkede 450 bin civarında Ahıska kökenli yaşıyor. 70-80 bini de Türkiye’de. Vatana dönebilme umutları hep taze. Ancak binbir zorlukla karşı karşıyalar, ağız farkı hariç yüzde yüz İstanbul Türkçesiyle konuşan “Osmanlının yetimleri”…

Peki, nerededir bu Ahıska? Niçin izin verilmiyor babaevi hasretinin bitişine. Gürcistan’daki şehir, Ardahan’a 15 kilometre mesafede. Abastuban, Adigön, Aspinza, Ahılkelelek, Azgur ve Hırtız kasabaları buraya bağlı. 200 kadar da köy. Karayoluyla Tiflis, Batum ve ülkemize ulaşılabiliyor. Tiflis’e, sınırımıza bir hayli yakın geçen demiryoluyla da varılabiliyor. Komşu şehre Posof’taki Türkgözü Sınır Kapısı’ndan girilebiliyor.

Rus ve Gürcü kaynaklarında ‘Mesketya’ diye geçen Ahıska, Türk beldesidir öteden beri. Milattan Önce İskender’in seferlerine ilişkin bilgiler de bu yönde. Bölgeyi ilk defa 1996’da gezen Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi ve ‘Bizim Ahıska Dergisi’ Genel Yayın Yönetmeni Yunus Zeyrek, seyrek yerleşimden, hatta ıssızlıktan söz ediyor. Gürcüler pek rağbet göstermemiş, Ermeniler konuşlanmış kasabalara.

Ahıska Atabekleri 310 yıllık beylik döneminde Osmanlı ile dostane ilişkiler içindeymiş hep. Kıpçak Atabeki Mirza Çabuk, Trabzon Sancak Beyi Şehzade Yavuz Selim’e askerleriyle öncülük etmiş. 1514’teki Çaldıran seferinde Yavuz’un ordusuna zengin gıda desteği sunmuş. 1578’de tamamlanan fetihle Osmanlı’nın Çıldır Eyaleti hâline geliyor bu coğrafya. Halk kendi rızasıyla İslam dinini seçiyor. 1595’teki sayım neticesinde hazırlanan Ahıska Tahrir Defteri’ndeki vergi mükellefi köylü isimleri de bölgenin Türk kimliğini açıkça orta yere seriyor: Arslan, Ayvaz, Bayındır, Bekar, Çabuk, Devletyar, Elaldı, Elalmaz, Emirhan, Gökçe, Kanturalı, Korkut, Murat, Nuraziz, Pirali, Şahmurat, Temür, Ülkmez, Yaralı, Yusuf…  Ahıska sınırlarının Azgur’dan Kars, Artvin, Tortum, İspir ve Erzurum’a dek uzandığını söylüyor Zeyrek: “Bugünkü halk kültüründen de anlaşılıyor ki Ahıska Türkleri ile Posof, Ardahan, Artvin, Ardanuç, Şavşat, Tortum, Narman ve Oltu halkı aynı köktendir.”

II. Mahmut devrinde ekseriyeti Müslüman Türk 50 bin nüfuslu bir şehirdir Ahıska. Aynı zamanda zengindir ve tabii güzellikleriyle nam salmıştır. 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla talimli asker sıkıntısı çekilir. Donanma da güçten düşmüştür. Askerî zafiyeti gören Ruslar, 28 Ağustos 1828’de amaçlarına erişir. Şehir onlarındır artık. 250 sene Osmanlı’nın Çıldır Eyaleti’ne merkezlik yapar Ahıska. 14 Eylül 1829’daki Edirne Anlaşması’yla  Ruslara bırakılır. Kars ve Ardahan’dan itibaren diğer yerleşim birimleri Osmanlı’da kalır.

1917’de Rusya’da komünist ihtilali gerçekleşince sevindirici bir gelişme olur. ‘Oto determinasyon (tabiiyetini tayin)’ hakkıyla Osmanlıya katılma kararı alınır Nisan 1918’de. Gürcistan’ın da 4 Haziran 1918’deki kabulüyle 1828’deki Ruslara terk öncesine genişler söz konusu yerdeki sınır. Sevinç kursakta kalır. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi imzalanmıştır çünkü. Yani 1914’teki sınırlarına çekilmiştir İstanbul Hükümeti. 16 Mart 1921’deki Moskova Anlaşması’yla Batum’un yanı sıra Ahıska da sınır ötesidir.

II. Dünya Savaşı’yla birtakım uygulamalar değişir. Öncesinde hiç talep yokken Ahıskalılar birden askere çağrılır. 40 bini Alman cephelerinde görevlendirilir. Kadın ve yaşlılar şehirden Borcom’a doğru döşenen demiryolu hattında çalıştırılır. Sevdiklerini karşılamayı umdukları raylarda, tarihin en utandırıcı zulmüne uğrayacaklarından habersizdirler. Ekim 1944’te biter yol. Sovyetlerin Gürcü asıllı diktatörü Stalin niyeti bozmuştur. Devlet Savunma Komitesi’nin ‘gizli’ kodlu kararı belki de kaderlerindeki en kara belgedir. Kasımın 14’ünden 15’ine intikal edilen gece Türk köyleri askerlerce kuşatılır. Kapılar dövülür. Küfür, tüfek, dipçiklerle birkaç saatte köy meydanlarına toplanan halk, kamyonlarla demiryoluna taşınarak hayvan vagonlarına doldurulur. Yunus Zeyrek, 1944 sürgünündeki insan transferine dair şu sayısal verileri aktarıyor: “Ahıska ve 64 köyünden 30 bin, Adigön ve 72 köyünden 40 bin, Aspinza ve 59 köyünden 35 bin,  Ahılkelek ve 11 köyünden 5 bin, Bogdanovka ve 2 köyünden 5 bin kişi.” Kimi kaynaklar sayıyı 140 binlere yükseltiyor. Kimileri ise Alman cephesinde yitirilen 40 bini de ekliyor buna.

Sürgün akabinde 12 yıl boyunca sıfır tavizle çok sıkı özel bir rejim tatbik ediliyor Ahıska Türklerine. 31 Ekim 1956’da gizli polis teşkilatı kontrolündeki cendereyi kaldırıyor Sovyet yönetimi. İskân serbestleşiyor. Moskova’ya ilk müracaatlar 1957’de. Fakat ne ilginçtir, “Siz Azeri’siniz, o hâlde Azerbaycan’a dönebilirsiniz.” deniyor. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) Yüksek Prezidyumu’nun 30 Mayıs 1968’deki kararnamesinde, bütün açıklığıyla dillendirilmese de Stalin’in katliamı gün ışığından nasipleniyor.

Gürcistan’da Avrupa Konseyi süreci işlerken 2007’de bir kanun yürürlüğe konuluyor. Yasayla Ahıska Türklerinin vatanlarına dönüşü öngörülüyor prensipte. 2008 ve 2009’da başvurular toplanıyor. 2010’da bir komisyonca değerlendiriliyor. 5 bin 800 aileden sadece 105’inin dilekçesi onaylanıyor. Ahıskalıların, “Biz Türk’üz, sürgünden önceki vatanımıza dönmek, viran yurdumuzu şenlendirmek istiyoruz.” dediklerinin altını çiziyor  Zeyrek. Hâlihazırda Müslüman Türk hüviyetiyle vatandaşlık statüsü kazanarak Ahıska’ya yerleşen yok. Bir ara oturma izniyle mülk edinenler de bin pişman.

(Merhum Turgut Özal’ın girişimleriyle) 1992’deki kanunla önü açılan Türkiye’deki vatandaşlık imkânı da Ocak 2011’den sonra iyice zorlaşıyor. Yabancılardan tek farkları oturma izni teminindeki rahatlık. Yurttaşlık gibi çalışma vizesi de 5 yıl şartına tabi. 1 Ocak 2008 evvelinde oturma izin belgesi elde edenlere 2009’da üç ay limitiyle vatandaşlığa başvuru fırsatı tanınıyor.  Bursa, Ankara, Antalya ve İzmir’de soya ilişkin resmî yazı getirilmeden oturma işlemleri yürümüyor. Özbekistan, Rusya ve Gürcistan’dan bu tür belge temini imkânsıza yakın. İstanbul, kısmen esnek. Ahıskalı Öğrenciler Mezunlar Mensupları Derneği (AHİMED)’nin datalarına göre topraklarımızdaki 70-80 bin Ahıskalının 7 bini İstanbul, 50-60 bini Bursa, 5-7 bini İzmir ve 7-10 bini de Antalya’da. ABD’de de 13 bin Ahıska Türkü ikamet ediyor.

Kaynak: ArdahanHaberi.Com